Bilinçdışı Faktörlerin Etkisi: İnsanlar Davranışlarını Ne Kadar Doğru Açıklayabilir?

İnsanlar çoğu zaman kendi davranışlarının nedenlerini açıklarken kendilerinden emin görünseler de, bu açıklamalar her zaman gerçeği yansıtmaz. Nisbett ve Wilson (1977) tarafından yapılan araştırmalar, bireylerin bilinçdışı süreçlerin etkisinde kaldığını ve gerçek nedenleri fark edemediklerini ortaya koymaktadır. Araştırmacılar, insanların eylemlerine yönelik gerekçeler sunmakta hiçbir zorluk çekmediklerini, ancak bu gerekçelerin genellikle bilinçdışı faktörlerden etkilendiğini ve gerçek nedenlerle örtüşmediğini göstermiştir.

 Bu durumu açıklamak için yapılan deneylerden birinde, katılımcılara aynı film iki farklı koşulda izletilmiştir. Bir grup filmi sessiz bir ortamda izlerken, diğer grup ise sürekli devam eden yüksek sesli bir gürültüye maruz kalarak filmi izlemiştir. Sonuçlar, gürültüye maruz kalan katılımcıların filmi çok daha az beğendiğini göstermiştir. Ancak, neden filmi beğenmedikleri sorulduğunda, hiçbir katılımcı yüksek sesli gürültüyü bir neden olarak belirtmemiştir (Nisbett & Wilson, 1977).

Bu bulgu, insanların davranışlarını etkileyen dış faktörlerin farkında olmadığını ve bilinçdışı süreçlerin karar mekanizmalarında önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Nisbett ve Wilson’un çalışmaları, bireylerin kendi psikolojik süreçlerine dair iç görürlerinin sınırlı olduğunu ve çoğu zaman yanlış nedenler sunduklarını ortaya koymaktadır.

 Kaynak:

Nisbett, R. E., & Wilson, T. D. (1977). Telling more than we can know: